نویسنده: فیزیوتراپیست هوشنگ امامی کارشناس ارشد فیزیوتراپی و دانشجویی دکترای حرفه ای
درمان های فیزیکی از بدو خلقت برای تسکین و درمان دردهای مختلف انسان از جمله درد های عضلانی ومفاضل بکار می رفته است. بشریت بدلیل در دسترس بودن عوامل فیزیکی و طبیعی مثل آب خصوصا آب های معدنی ،گرما ( نور خورشید) و… برای درمان و تسکین آلام خود استفاده میکرده است.شاید ماساژ از قدیمی ترین شیوه درمان های فیزیکی باشد که اطباء برای درمان درد های عضلانی استفاده میکرده است.
طی قرنهای متمادی بتدریج درمانهایی داوریی(شیمیایی) و جراحی رشد چشمگیری پیدا کرده است و امروزه شاهد تاسیس رشته های مختلف تخصصی و فوق تخصصی پزشکی هستیم و در حال حاضر تقربیا برای هر ارگان و عضو بدن یک متخصص و یا فوق تخصص ایجاد شده است.
اما علی رغم اینکه در کنار درمانهای دارویی ،درمانهای فیزیکی نیز برای بهبودی خیلی از بیماریها بکار میرود به موازات رشته پزشکی ،رشته فیزیوتراپی رشد چندانی نکرده است خصوصا در ایران بیش از پنچاه سال است که این رشته رشد و تحول محسوسی نداشته داشته است.
گرچه برای اکثر درد ها در کنار درمان دارویی ، درمان فیزیکی نیز وجود دارد و باعث تسریع بهبود بیماری و باز گشت فرد به زندگی عادی و شغلی میگردد اما سیستم وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی به آن توجه چندانی نمیکند. عدم توجه به ارتقای رشته فیزیوتراپی ،ضرر و زیان جبران ناپذیری بر سلامت مردم داشته و همچنین باعث افزایش هزینه های درمان می گردد. ارتقای رشته فیزیوتراپی کمک قابل ملاحظه ای به حوزه سلامت خواهد داشت و موجب کاهش هزینه های درمان می گردد.
فیزیوتراپی نقش موثری در حوزه های پیشگیری ،درمان ،بازتوانی ، اموزش و بیماران بستری دارد, تحقیقات و بررسیهای مختلف نشان میدهد که خیلی از بیماریهای اسکلتی و عضلاتی با آموزش فرد قابل پیشگیری می باشند، همچنین خیلی از بیماران بستری با انجام فیزیوتراپی میتوانند زودتر ترخیص گردد و….
یکی از دلایل بی توجهی مسئولین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به درمانهای فیزیکی عدم آگاهی و اطلاع کافی پزشکان محترم بدلیل عدم آموزش در این رابطه میباشد.جامعه پزشکی در طول دوران تحصیل خود هیچ گونه واحد درسی در مورد درمانهای فیزیکی نداشته و کمترین آموزش را نمی بینند. شاید عدم آشنایی و آگاهی همکاران محترم پزشک از عوامل اصلی ارتقائ فیزیوتراپی باشد.
یکی از کارهای اصلی بورد محترم فیزیوتراپی، تلاش در جهت گنجاندن حداقل 2 واحد درسی در کوریکولوم آموزشی رشته پزشکی می باشد.
در کنار خیلی از تخصص های رشته های پزشکی جای درمانهایی فیزیکی و همکاران محترم فیزیوتراپیست ها خالی می باشد.
در صورتیکه در درمان خیلی از بیماری های برای افزایش کیفیت درمان لازم است در کنار درمانهای پزشکی درمانهای فیزیکی نیز انجام شود.
از جمله:
- ارتوپدی: برای درمان مطلوب بیماریها و مشکلات ارتوپدی وجود متخصص فیزیوتراپی کمک قابل شایانی جهت بهبودی و کاهش عوارض مشکلات واختلا لات ارتوپدی خواهد کرد لازمه اینکار وجود متخصص فیزیوتراپی در سطح متخصص ارتوپدی می باشد
- نورولوژِی: بیماریهای مغز و اعصاب از ناتوان کننده ترین بیماریها می باشند و مشکلات جسمی و حرکتی زیادی را ایجاد میکنند در صورتیکه در کنار یک نوورلوژیست یک فیزیوتراپیست با تخصص فیزیوتراپی بیماریها مغز و اعصاب باشد از شدت عوامل ناتوان کننده می کاهد و از بروز خیلی از عوارض جلو گیری میکند. و عامل مهم پیش گیری از معلویتهای ناشی از بیماریهای مغز و اعصاب میشود
- پوست و زخمها: امروزه بسیاریهای از مشکلات پوستی از جمله اکنه ، زونا ،ویتیلیگو و… توسط مدالیته های فیزیوتراپی از جمله ماورائ بنفش قابل درمان میباشند و در کنار یک متخصص پوست ، فیزیوتراپیست توانمند در این حوزه میتواتند در درمان این گونه بیماریها کمک قابل ملاحظه ای نماید بخصوص در درمان انواع زخمهای پوستی از جمله زخمهای بستر و دیابتیک
- زنان و زایمان: وجود متخصص فیزیوتراپی برای مشکلات و اختلالات زنان از جمله کف لگن و پیشگیری از عوارض اسکلتی – عضلانی حاملگی و زایمان و کمک به زایمان راحتتر از ضروریات است و نقش خیلی مهمی در ارتقای سلامت زنان دارد
- جراح مغز و اعصاب: بیشترین مشکلات اسکلتی- عضلانی در ناحیه ستون فقرات بوده و بارزترین نقش درمان فیزیوتراپی در اختلالات ستون فقرات میباشد تربیت متخصص فیزتوتراپی مخصوص ستون فقرات ضمن درمان مشکلات ستون فقرات از هزینه های زیاد جراحی های این ناحیه می کاهد.
- بیماریهای ریوی و دستگاه تنفس: بطور متوسط 10 درصد افراد از بیماریهای ریوی رنج میبرند که بیش از 4 درصد آنها از نوع COPD می باشد متخصص فیزیوتراپی در درمان و کاهش عوارض بیماریهای ریوی فوق العاده موثر میباشد و ضمن کمک به درمان باعث کاهش هزینه های درمان خصوصا هزینه های بستری میگردد.
- بیماریهای قلب و عروق: مهترین عامل مرگ و میر انسان ،بیماریهای قلب و عروق می باشد وجود متخصص فیزیوتراپی در کنار متخصص قلب ضمن کمک به درمان مطلوب این بیماران باعث ارتقای کیفیت زندگی این بیماران میشود و با باز توانی خوب موجب ارتقای سلامت بیماریهای قلب میگردد
- بیماریهای داخلی و غدد: امروزه فیزیوتراپی در تسریع بهبودی اکثر بیماریهای داخلی از جمله کبد چرب ، یبوست، دیابت و… نقش موثری دارد
- سوختگیها و جراحی های ترمیمی: وجود یک متخصص فیزیوتراپی در بخش سوختگی برای جلوگیری از کنتراکچرعضلات و مفاصل و حفظ عملکرد اندامها از ضرویات است و کمک زیادی به راه اندازی بیمار خواهند کرد و باعث کاهش طول بستری میشود و نیز با تداوم درمان بطور سرپایی کارایی اندامها افزایش پیدا خواهد کرد
- سالمندی: در سال 1390 جمعیت سالمند کشور 5.7 در صد بود و پیش بینی میشود در ساال 2050 میلادی به 24 در صد برسد.
این جمیعت کثیر خصوصا بدلیل مشکلات اسکلتی- عضلانی نیازمند برنامه ریزی برای جلوکیری و کاهش عوارض ناتوان کننده این افراد می باشد. برای همین منظور وجود متخصص فیزیوتراپی در شاخه سالمندی ضروری میباشد و میتواند علاوه بر افزایش کیفیت زندگی در حفظ سلامت اسکلتی- عضلانی ،تعادل ،بی اختیاری ادرار و مدفوع و…. نقش بسزایی داشته باشد.
- بیماریهای مغز و اعصاب اطفال: در اسیبهای مغزی اطفال که منجر به اختلات جسمی – حرکتی میشوند هنر و تبحر فیزیوتراپیست باعث ارتقای عملکرد بیمار با ضایعه مغزی(CP) میشود و باعث میشود معلولیت و ناتوانی این افراد به حداقل برسد
- و…..
حوزه پیشگیری:
نقش فیزیوتراپی در حوزه پیشگیری و بیماران بستری خیلی مغفول مانده است در صورتیکه اگر در این دو مورد خوب عمل شود ضمن ارتقای سلامت نقش زیادی در کاهش هزینه های درمان خواهد داشت.
فیزیوتراپیستها با بررسی و ارزیابی اسکلتی- عضلانی افراد در سنین مختلف از جمله کودکی، نوجوانی و جوانی و… می تواند از بروز خیلی از مشکلات جسمی مثل اختلالات ستون فقرات جلوگیری نماید. فیزیوتراپیست ها در طول این پنجاه ساله تماما بر روی درمان و توابخشی تمرکز کرده اند و از حوزه بهداشت و پیشگیری غافل مانده اند. در صورتیکه عامل اصلی ارتقای سلامت ، در حوزه بهداشت میباشدو پیشگیری مقدم بر درمان است. این ارزیابی ها از مدارس می تواند شروع شود و به سطوح ادارات و کارخانه جات و… نیز کشیده شود و همچنین تشکیل کلاسهای گروهی برای آگاهی مردم از وضعیت جسمی شان خصوصا اسکلتی – عضلانی و.. و آموزش های لازم جهت فعالیتهای روزانه و حفظ تناسب بدنی میتواند بسیار موثر باشد
حوزه بیماران بستری:
متاسفانه در سالهای اخیر شاهد کم رنگ شدن نقش فیزیوتراپیستها در فیلد بیماران بستری بودیم که شاید یکی از دلایل عمد ه اش پایین بودن تعرفه خدمات بیماران بستری باشد.اما نقش آموزش و کاروزی نیز عامل مهمی باشد.
همکاران در این حوزه که کاملا درمانی – بالینی می باشد توانمندی خود را نشان دهند.
در بیماران بستری نقش فیزیوتراپیست چه در تسریع روند بهبود بیماریها ، چه در کم کردن مدت بستری (هتلینگ)،چه در کاهش عفونتهای بیمارستانی ، کم کردن عوارض جراحیها مثل ترومبوز و امبولی و… بسیار پر رنگ میباشد.بخصوص در بخشهای ویژه( ICU , CCU) و سوختگی . همچنین فیزیوترایست کمک میکند که بیمار زودتر ترخیص شود و هزینه هتلینگ کاهش یابد در شرایط فعلی که سیستم بهداشت ، درمان و آموزش در حال تحول است بهترین زمان برای کسب جایگاه واقعی درمانهای فیزیکی می باشد
الف) حوزه درمان: در طرح تحول حوزه درمان تاکنون سه چیز را ان هم نه در حد مطلوب بدست اورده ایم که شامل 1- استقلال مسئولیت فنی 2- اصلاح تعرفه ها خصوصا در بیماران بستری 3- ارزیابی و طرح ریزی برنامه درمانی
اما اینها در حدی نیست که کمک شایانی به ارتقای سلامت مردم نماید واقعیت این ایست که اصولا سیستم پزشک سالاری به فیزیوتراپی بعنوان درمان نگاه نمیکند بلکه بر عکس اعتقادشان این است که فیزیوتراپی در حوزه توانبخشی می باشد.و کارش کمک به ارتقای توانایی معلولین می باشد
از کارهای عمده در این حوزه جهت ارتقای سلامت پست هیات علمی در ردیف های استخدامی بیمارستانها ایجاد گردد
ب) حوزه بهداشت: یکی از حوزه های مهم که فیزیوتراپی می تواند در ارتقای سلامت نقش فعالی داشته باشد همین حوزه بهداشت می باشد. آموزش اصول بهداشتی حفظ سلامت اسکلتی – عضلانی و پیش گیری از اختلالات و دفورمیتی های پوسچرال نقش مهمی در سلامت جسمی و روحی افراد دارد.با آموزش صحیح میتوان از بروز بسیاری از بیماریهای عضلانی و مفصلی جلوگیری کرد و ضمن حفظ سلامت مردم به کاهش هرینه های درمانی نیز کمک کرد و جلو خیلی از هزینه های اضافی را گرفت
ج)حوزه آموزش: در این حوزه سالهاست تلاش میشود و برنامه ارتقای رشته فیزیوتراپی حداقل از سال 86 در حال پی گیری می باشد.
تحول اساسی در این حوزه به این شکل است که اولا باید کوریکولوم آموزشی تدوین شده توسط انجمن را بپذیرند و به عنوان چهارمین رشته دکترای حرفه ای (به علاوه رشته دامپزشکی)در دفترچه کنکور ثبت گردد و جامعه پرشکی ما را بعنوان درمانگر بالینی و تخصصی در کنار خود بصورت همتراز بپدیرد و سیستم وزارت بهداشت هم با تاسیس دانشکده فیزیوتراپی هویت مستقل به رشته فیزیوتراپی بدهد.آموزش از حالت علوم پایه ای ( کارشناس، کارشناس ارشد و PhD)به بصورت بالینی ودستیاری در آید و باعث ورود علاقه مندان با رتبه های بالای کنکور در این رشته شود.
یکی از کارهای اساسی در حوزه آموزش کاملا خلا آن محسوس است نبود کتب مرجع در رشته فیزیوتراپی می باشد تقریبا اکثر رشته ها دارای کتب مرجع میباشند داشتن کتب مرجع کمک خیلی موثری به افزایش بار علمی فیزیوتراپیست ها خواهد کرد
