نکاتی  درباره گرفتگی عضلات

musclecramps
فهرست مطالب

گرفتگی عضلات(  Cramp and spasm  ) یکی از شایعترین عوامل ایجاد درد شدید در پشت ، گردن و حتی پشت عضلات ساق  افراد  است. این درد اگرچه گاهی با  استراحت و فیزیوتراپی قابل کنترل است و نیازی به درمان از طریق روشهای جراحی ندارد، اما در صورت  عدم بهبودی و تشدید درد  باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.

گرفتگی عضلات یکی از عکس العملهای حفاظتی و طبیعی بدن نسبت به مشکلاتی است که در ماهیچه یا رشته های عصبی اطراف آن پیش آمده است. گرفتگی پشت ممکن است به دلایل مختلفی بروز کند. معمولا حرکات ناگهانی نامناسب ممکن است باعث کششهای شدید(Strain) در بافت ماهیچه و عصبی این قسمت شده و درد و ناراحتی برای فرد  ایجاد کند. گرفتگی عضلات پشت گاهی هم میتواند نشانه ای از وجود صدمات و مشکلات در قسمتهای درونی خود ستون فقرات مثل مهره ها یا دیسکها ولیگامنت ها(رشته های پیوندی که مهره ها را به هم متصل میکنند) باشد.   از اولین نشانه های گرفتگی عضلات، درد شدیدی است که بسته به موقعیت ناحیه صدمه دیده، در پشت یا گردن ظاهر میشود.
این درد که با انقباض دردناک ماهیچه همراه است، ممکن است بین چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد.

این درد و انقباض معمولا دو هدف دارد:

یکی این که فرد را متوجه وجود مشکل در بدن می کند و دیگر این که حرکات فرد را محدود می سازد تا مانع صدمات بیشتر در آن ناحیه از بدن گردد. این علائم عمدتا بر اثر فعالیت بدنی زیاد تشدید میشوند و بطور معمول پس از یک دوره استراحت، کمتر شده یا از بین میروند.

به طور کلی، گرفتگی عضله از دیدگاه علمی وقتی رخ میدهد که عضله ای دچار انقباض میشود، اما به شکل اولیه اش بر نمیگردد. این که چرا چنین اتفاقی می افتد به دلایلی مربوط است که در انقباض و انبساط عضلات بدن ما نقش دارند که از آن جمله میتوان به مواد غذایی مختلف در خون اشاره کرد. رژیم غذایی هنگامی در گرفتگی عضلات نقش دارد که در آن مایعات و کلسیم کم مصرف میشود.

بیشتر اوقات اگر گرفتگی عضله علت پزشکی جدی نداشته باشد، با یک دوره درمانی ساده در چند روز یا چند هفته بهبود پیدا می کند. اما اگر هر یک از علائم زیر را در خود مشاهده کردید، فورا به پزشک مراجعه کنید:

  •  تغییر در نحوه عملکرد روده ها و مثانه، به طوری که در کنترل آنها دچار مشکل شوید.
  •  ضعف ماهیچه ها در ناحیه بازوها و ساق پاها و عدم تعادل هنگام راه رفتن، و احساس کاهش تــدریجــی توانایی در طی مسیری که  قبلا  به راحتی پیاده روی میکردید.
  • احساس گسترش درد و بیحسی در دست و پا به ویژه هنگام عطسه، سرفه یا موقع نشستن.
  • بدتر شدن درد در حالت دراز کشیدن و  بیدار شدن و بیخوابی در طول شب از شدت درد.
  • درد همراه با تب، کاهش وزن و دیگر نشانه های بیماری.

اگر هیچ یک از علائم ذکر شده در بالا را نداشتید، شاید با انجام کارهایی بتوانید خودتان درد و گرفتگی ماهیچه هایتان را کاهش دهید، یا بعضی از علائم آزاردهنده و مشکل ساز آن را از بین ببرید.

انجام فعالیتهای روزانه و معمول  بهترین و مناسبترین راه برای شروع یک دوره ی درمانی است. استراحت کوتاه مدت مشکلی ایجاد نخواهد کرد، اما خوب است بدانید که انجام فعالیتهای سبک، بهبود وضعیت شما را تسریع می بخشد. بنابراین ازدراز کشیدن و استراحتهای طولانی مدت خودداری کنید.

درسه روز اولیه پس از شروع گرفتگی عضلات، فورا تعدادی قطعه یخ را در کیسه و سپس پارچه ای بپیچید  و پانزده دقیقه روی موضع دردناک قرار دهید. این کار را چندین بار در طول روز تکرار کنید. کمپرس سرد، درد و ورم ناحیه دردناک را کاهش میدهد و با بی حس کردن بافت عضلات  آن منطقه، تحریکات عصبی را کم میکند.

پس از گذشت سه روز از آغاز درد ، میتوانید روش کمپرس گرم را شروع کنید. کمپرس گرم باعث شل شدن ماهیچه های منقبض شده و افزایش جریان خون در آنها میشود.  استفاده از گرمای مرطوب بهتر از گرمای خشک است، زیرا میزان از دست دهی آب بدن را کاهش میدهد.
برای این کار میتوانید از انواع کمپرسهای مرطوب مانند کیسه های آبگرم (HOT PACK)، حمام آبگرم استفاده کنید.

انواع داروهای ضد درد مانند آسپیرین، ایپوبروفن، استامینوفن یا ناپروکسن میتوانند درد را کاهش دهند و ورم و گرفتگی عضلات  را کم کنند. در مورد مصرف داروها حتما با پزشک مشورت کنید. او به شما کمک می کند تا مناسبترین دارو را تهیه کنید.

یکی از درمانهای بسیار موثر در رفع دردهای عضلاتی استفاده از مدالیتی های مختلف فیزیوتراپی  از جملهIR- TENS ، لیزر پرتوان بهمراه درمانهای دستی از جمله ریلیز فاسیا و تمرینات کششی  و همچنین تمرینات تقویتی عضلات می باشد.یکی از تکنیک های تاثیر گذار MET می باشد( ماسل انرژی تکنیک)

بهترین درمان برای رفع گرفتگی عضله ، کشش و ماساژ ملایم و آرام است. عضله آسیب دیده را به آرامی با یک پماد مثل پیروکسیکام  بمالید. بنابراین ماساژ مناسب و آهسته میتواند به رفع گرفتگی  کمک کند. بهترین راه درمان این عارضه،کشش آرام و ممتد عضله است، به طوری که اگر عضلات پشت ساق پای شما گرفته است، بنشینید، پاها را دراز کنید وانگشتان پا را به سمت بالا بکشید. اینکار را با یک شال هم می توانید انجام دهید. شال را کف پا انداخته و با دو دست بکشید طوریکه درد و کشش در عضلات پشت پا حس شود.

استفاده کوتاه مدت ازگردن بند طبی  در روزهای اول شروع درد و آسیب میتواند برای کاهش درد و گرفتگی عضلات  گردن مفید باشد. اینگونه  وسایل طبی با ثابت نگهداشتن و کم کردن حرکات عضلات  محل مورد نظر، درد  و التهاب را کاهش می دهند. البته باید در نظر داشت  که در مورد استفاده از انواع کمربند، گردن بند و کرست های طبی  حتما با فیزیوتراپیست یا   پزشک خود مشورت کنید تا راهنماییهای لازم  را به شما بدهند. استفاده  دراز مدت از ارتزها باعث آتروفی عضلات می شود. بنابراین باید به این نکته دقت کرد.

بیماران باید آموزش ببینند برای جلوگیری از ایجاد دوباره  صدمات در پشت و گردن وهمچنین  پیشگیری از گرفتگی دردناک عضلات بدنشان  باید قدرت و توانایی عضلات  را زیاد کنند.  و برای انعطاف پذیری ماهیچه ها، تاندونها و لیگامنت هایی که ستون فقرات پشت  را نگهداری میکنند، برنامه ریزی و تلاش کنند. روشهای زیر به این منظوربه بیماران  پیشنهاد میشود:

  •   برای انجام ورزشهای هوازی سبک که به پشت و ستون فقرات و مفاصل فشار وارد نمیکنند مثل دوچرخه سواری، پیاده روی یا شنا برنامه ریزی کنند. اگر ورزش در فضای باز برایشان ممکن نیست، از دستگاهها و وسایل ورزشی مانند کشش های ورزشی،  پدال مکانیکی ، دوچرخه های ثابت ویا تردمیل و…   را خریداری کرده و در خانه داشته باشند و مرتبا از آن استفاده کنند.
  • بیماران  با تقویت عضلات شکم و پشت خود  می توانند یک کرست طبی طبیعی برای نگهداری ستون فقرات خود داشته باشند.
  •  کشش آرام عضلات، انعطاف پذیری آنها را زیادتر میکند. همچنین باعث میشود خون بیشتری به سمت عضلات جریان پیدا کند.

اگر آنقدر خوش شانس بوده اید که هیچ وقت دچار گرفتگی شبانه عضله پا نشده اید، ممکن است دچار گرفتگی عضله ناشی ازنویسندگی یا گرفتگی عضلانی ناشی از overuse یا  ورزش شده باشید. هریک از این حالت با درد یا انقباض ناگهانی و شدید عضلانی همراه است؛ با وجود این که عملکرد ماهیچه طبیعی است و بین مراحل حمله، هیچ دردی وجود ندارد. همه این حالت گرفتگی عضله نام دارند، ولی هریک از آنها در شرایط مختلف رخ میدهند و بنابراین درمانهای آنها نیز متفاوت است. یک تصور نادرست این است که گرفتگیهای عضلانی ناشی ازپتاسیم، سدیم یا کلسیم غیرطبیعی بدن است. در حقیقت، دربیشتر گرفتگیهای عضلانی مقدار این مواد در بدن طبیعی است و درمان برای تجدید این مواد معدنی که الکترولیت نامیده میشوند، تاثیر چندانی ندارد . بعضی از مطالعات گرفتگی عضلانی شبانه پاها را با دیابت، صافی کف پا، نشستن طولانی و از دست دادن آب و نمک بدن (ناشی از ورزش)مرتبط دانسته اند. داروهایی که باعث تغییر الکترولیتها میشوند، مانند داروهای مدر که باعث از دست رفتن نمک یا پتاسیم میشوند نیز ممکن است در به وجود آمدن این حالت نقش داشته باشند.

درمان مشخصی برای گرفتگی عضلانی شبانه پاها وجود ندارد، ولی این موارد در بعضی از افراد نتایج مناسبی داشته اند:

ورزش منظم و استفاده از نرمشهای کششی، نوشیدن مایعات کافی قبل و بعد از ورزش، گرم کردن ماهیچه ها قبل از خواب وپوشیدن کفشهای طبی و  داروها نقش ثابت شده ای در درمان گرفتگی عضلانی شبانه پاها ندارند، اگرچه گرفتگی عضلانی شبانه پاها خطرناک نیست، ولی بسیار دردناک است و مانع خوابیدن میشود. گرفتگی عضله ران و پشت شاق  از شایعترین انواع گرفتگی عضلانی هنگام ورزش است که معمولا در مناطق گرم و مرطوب رخ میدهد. با وجود اینکه این وضعیت شایع است، علت آن مشخص نیست. به نظر برخی متخصصان، خستگی ماهیچه علت آن است. گرفتگی عضلانی بیشتر در ورزشکارانی که خوب تمرین نکرده اند و قبل از  شروع فعایت ورزشی تمرینات کششی لازم  را انجام نداده اند. بهترین روش برای جلوگیری از گرفتگی و دردهای عضلانی در ورزشکاران این است که اصول گرم کردن Warm up  و سرد کرده Cool dwon  را رعایت کنند.

  • بیماریهای متابولیک ماهیچه مانند انواع دیستروفی ماهیچه ای شامل دیستروفی میوتونیک، ممکن است باعث گرفتگی عضلانی شوند.
  •  دیالیز (فرآیند تصفیه  خون در بیماران مبتال به نارسایی کلیه) اغلب با گرفتگی عضله همراه است.
  • پارکینسون از دیگر بیماریهایی هستند که میتواند موجب گرفتگی عضلانی شوند.
  •  بی کفایتی مزمن عروقی خود علت نامشخصی دارد اما گرفتگی عضلانی در این افراد به علت گردش خون ضعیف در سیاهرگهای پا دیده میشود.
  • حاملگی احتمالا  به علت کاهش منیزیم خون باعث این حالت میشود.
  • اختالالت تنظیم قندخون مانند دیابت و کاهش قند خون نیز میتوانند با گرفتگی عضلانی همراه باشند.
  • بعضی از داروهای آسم، فشارخون، قلب و شیمی درمانی نیز موجب بروز این وضعیت میشوند.
  •  رانندگی طولانی مدت از علل مهم دردهای عضلانی است . بهترین راه جلوگیری از دردهای عضلانی  در رانندگیهای طولانی استراحت و انجام حرکات کششی هر دو ساعت یکبار است.
  • مهمترین علت گرفتی و درد عضلان پشت ساق اختلالات قوس کف پا و عدم هماهنگی کارکرد بین عضله پشت ساق- تاندون آشیل و نیام کف پا می باشد.

گرفتگی عضلات در خواب اغلب به دلیل عکس العمل (reflex) بیش از حد عضلات است. وقتی شما در خواب جابجا شده و تکان می خورید، ماهیچه های ساق پایتان جمع شده و تاندون ها کشیده می شوند. این عمل، باعث تحریک گیرنده های عصبی موجود در تاندون ها شده و با فرستادن پیام های عصبی به نخاع، منقبض شدن عضلات  را اعلام می کنند.بعضی اوقات،عضلات در همان حالت انقباض باقی مانده و صدمه می بینند. گرفتگی درد ناک عضلات درشب، می تواند به دلیل صدمات عصبی مانند کوفتگی عصب، آسیب های عضلانی، قطع موقتی جریان خون به پاها و مقادیر غیرعادی املاح یا هورمون ها در بدن شما باشد.

همه ما قطعا ً بارها با مشکل گرفتگی عضلات مواجه شده ایم. احساسی که انگار شانه ها به سمت گوشها بلند میشوند و درد شدیدی را به وجود میآورند. زیاد اتفاق میافتد که گرفتگی از شانه ها و گردن شروع میشود و اثرات آن فقط درد و گرفتگی نیست بلکه حرکات ما را محدود میکند. علت ایجاد این قبیل گرفتگیها چیست؟ علت آن وضعیت اندامی نادرست، استرس و حرکت نادرست خصوصا ً هنگام ورزش کردن میباشد. همگی اینها میتوانند به تنهایی دلیل ایجاد این قبیل گرفتگیها شوند.

هنگام بروز گرفتگی، حرکت نکردن میتواند اوضاع را بدتر کنید. اریک فرانکلین، مدرس حرکت ذهن و بدن، در این رابطه میگوید: بدن ما به کارهایی که انجام میدهیم عادت میکنند، پس اگر ما گردن و شانه های خود را حرکت ندهیم، آنها به حرکت نکردن عادت میکنند. او برای تمرین و حرکت دادن عضلات چند راهکار ارائه داده است که در اینجا به ذکرآنها میپردازیم.
با انجام این حرکات بطور منظم میتوانید جریان خونی پر از اکسیژن به عضلات خود هدایت کنید.عضلاتی عاری از گرفتگی، همراه با قابلیت حرکت بیشتر و عدم امکان گرفتگی در آنها داشته باشید.

تنها کاری که هم اکنون میتوان کرد این  است که چند راه آسان را پیشنهاد بدهیم که شاید وضعیت دردتان بهتر شود:

  • توقف  (Stop): اگر در حال فعالیت و یا  ورزش کردن هستید واحساس میکنید که ماهیچه هایتان درد گرفته اند سعی نکنید آن را نادیده بگیرید. بایستید و ادامه ندهید. زیرا ممکن است به شدت آسیب ببینید.
  • خوردن مسکن  می تواند به کاهش  دردتان کمک کند و آن را کمی تسکین ببخشد.
  • مراقب باشید  اگر دچار گرفتگی عضله شده بودید و اکنون حالتان بهتر است فراموش نکنید چه دردی را تحمل کرده اید و به سرعت سراغ ورزش سنگین نروید. آرام آرام از نو شروع کنید.
  • حداقل تا 72 ساعت گرفتگی  عضله را گرمش نکنید. ممکن است گذاشتن حوله داغ روی منطقه عضله گرفته احساس خوبی داشته باشد اما مطمئن باشید دردتان کم نخواهد شد.
  • آب سرد به عضله شما کمک بسیاری میکند و حرکت عضله در آب بسیار مفید است.
  • معمولا پس از یک ورزش سنگین شما در ابتدا درد زیادی احساس نمیکنید و پس از دو روزدردتان بیشتر میشود.بلافاصله یک دوش آب سرد بگیرید. نترسید اوضاع عادی است.
  •  اگر ماهیچه پشت پایتان گرفته است با یکدست آن را بکشید و با دست دیگر آن را ماساژ دهید حتما متوجه گرفتگی به شکل یک گره سفت شده زیر پوستتان میشوید آن را به سمت مخالف گرفتگی با دستانتان لمس کنید و بکشید.
  • کار دیگری که می توانید بکنید شوک دادن به محل گرفتگی  است که اصطلاحا کنتراست می گویند. 4دقیقه گرم کردن  و سپس 4دقیقه سرد کردن و چند بار این کار را تکرار کنید.
  • تحرک داشته باشید  وقتی عضله شما گرفته است سختترین کار برایتان تکان خوردن است اما بدانید که بسیارمفید است.
  •  تغذیه هم بسیار مفید . کلسیم کافی به بدنتان برسانید که گاهی اوقات گرفتگیهای زیاد بخاطر کمبود کلسیم است در طول روز یک یا دو موز بخورید زیرا پتاسیم موجود در آن می تواند از گرفتگیها جلوگیری کند نوشیدن شیر و آب به مقدار زیاد درطول روز را فراموش نکنید.

 

جریان الکتریکی به علت تفاوت غلظت مواد معدنی در دو طرف غشاء سلول برقرار می شود. در بدن انسان هر ماده معدنی ، یک یا دو بار الکتریکی دارد. جمع جبری  مواد معدنی باید در داخل و خارج سلولها برابرباشد. اگر هر گونه تفاوتی موجود باشد ، جریان الکتریکی در طول عضله برقرار می گردد. سدیم و کلسیم در ابتدا در خارج سلولهای عضلانی قرار دارند و پتاسیم در داخل این سلولها است.

هنگامی که پیام از مغز به عضله می رسد، کلسیم به داخل سلولهای عضلانی و پتاسیم به خارج از آنها حرکت می کند این عمل منجر به یک فعالیت الکتریکی در طول عضله می شود که موجب انقباض عضله نیز می گردد سپس هنگامی که بارهای الکتریکی نسبت به هم متعادل شوند از عضله رفع انقباض می شود. برای عمل طبیعی انقباض و ارتجاع عضلات نیاز به مقادیر کافی چربی و قند و اکسیژن است تا این مواد را تجزیه کنند  بدون در نظر گرفتن عامل ایجاد کننده ، درمان گرفتگی ها یکسان است. چنین عضله ای را باید توسط یک دست کشیده و به طور متناوب با دست دیگر آن را ماساژ داد.

دلیل گرفتگی عضلات،  استفاده بیش از حد از عضلات، کم آبی بدن، فشار عضلانی یا قرارگیری در وضعیتی خاص برای مدتی طولانی است و هر کدام میتوانند سبب گرفتگی عضلات شوند. به همین دلیل ورزشکارانی که پس از ورزش و بخصوص در آب و هوای گرم خسته شده و دچار کم آبی بدن میشوند، معمولا  چنین شرایطی را تجربه خواهند کرد.

این مشکل بطور معمول مربوط به عدم تعادل مواد معدنی است بطور مثال:

کاهش یا افزایش کلسیم ، سدیم و یا پتاسیم مقادیر غیر طبیعی این مواد در خون منجر به انقباض عضله و جلوگیری از بازگشت آن به حالت اول است. برای تشخیص مقادیر غیر طبیعی این مواد آزمایش خون انجام می شود. گرفتگی هایی که به هنگام شروع ورزش رخ می دهد ، می تواند به علت کم کاری تیروئید یا عدم توانایی عضله جهت تجزیه قند باشد. آزمایش آدرنالین خون برای بررسی عملکرد تیروئید انجام می شود.
در جریان ورزش عضلات به مقدار بیشتری خون پراز اکسیژن نیاز دارند. اگر قطر شریانها برای رساندن این مقدار خون به حد کافی نباشد ، عضله به علت کمبود اکسیژن دچار گرفتگی می شود.
گرفتگی های عضلانی پس از فعالیت شدید ورزشی از دست دادن آب بدن مهمترین عامل چنین گرفتگی هایی است.در فعالیت طولانی مدت ، در هوای گرم مقدار زیادی مایعات از بدن دفع می شود.در این حالت حجم خون کاهش یافته و مقدار کافی خون برای رساندن اکسیژن به کلیه عضلات در حال ورزش وجود ندارد. در نتیجه عضلات در حال فعالیت ، خون کافی دریافت کرده و به سمت اسپاسم پیش می روند.
با نوشیدن آب قبل از فعالیت و هر یک ساعت یک بار در حین فعالیت می توان از بروز چنین گرفتگی هایی پیشگیری نمود.

گرفتگی عضلانی در هنگام خواب ، معمولا به علت فشردگی یک عصب یا رفلکس خاص عضلانی – تاندونی بوجود می آید. اگر در هنگام خواب فرد غلت بزند، ممکن است که عصبی تحت فشار قرار گیرد، در این هنگام یک پیام از محل فشردگی آغاز وبه عضله مربوط به آن امتداد می یابد. در این هنگام عضله درست شبیه به هنگامی که پیام از مغز به سوی آن بیاید منقبض می شود.

علت دوم این حالت، تشدید یک رفلکس طبیعی در بدن است. در هنگام غلت زدن در خواب ، عضلات منقبض می شوند. این عمل باعث کشیدگی تاندونهای متصل به عضله می شود.در تاندونها ، گیرنده هایی وجود دارند که در هنگام کشیدگی ، پیام هایی به نخاع ارسال می نمایند. در این هنگام یک پیام به عضله رفته و باعث انقباض آن می شود.در این حالت فرد احساس گرفتگی دردناک می نماید. با کشش دادن به عضلاتی که معمولا دچار گرفتگی میشوند، قبل  از خواب ، می توان از بروز این حالت جلوگیری کرد.

بهترین توصیه های غذایی  بر اساس ارزش تغذیه ای که دارند به چهار گروه عمده تقسیم میشوند که هر وعده غذایی حداقل باید سه گروه را در بر بگیرد:

  • گروه نان و غلات که منبع انرژی هستند .
  • گروه لبنیات که پروتئین و کلسیم آنها بسیار بوده و با هیچ گروه دیگری قابل مقایسه نیست (این گروه حاوی ویتامین B2 هم هست). مصرف این گروه از مواد غذایی بسیار توصیه میشود، زیرا در صورت عدم دریافت کافی، دچار کمبود کلسیم  و ویتامین B2 میشویم که عامل اصلی گرفتگی عضلانی شناخته شده اند.
  • گروه گوشت و ماهی که حاوی پروتئین و آهن بوده و عدم مصرفشان سبب کمبود ویتامینB12و کمخونی میشود.
  •  گروه چهارم که شامل میوه و سبزیجات است، هم موجب دریافت فیبر میشود و هم انواع ویتامینها و املاح را به بدن میرساند.

گرفتگی عضله از زمانی آغاز میشود که بدن شما برای مدتی طولانی  در وضعیتی نامناسب قرار بگیرد، یا فعالیتهای شدیدی را انجام بدهید بدون این که بدنتان آمادگی لازم را داشته باشد. به این ترتیب یکی از عضلات شما در نقاطی مثل گردن یا کمر دچار دردی شدید میشود که اصطلاحا میگویند گرفته است و این درد آنقدر زیاد است که امکان تحرک را تا مدتی از شما میگیرد. یعنی عضلات بخاطر اختلات وضعیتی دچار تریگر پوینت می شوند.
لذا استفاده بیش از حد از عضلات، فشار عضلانی یا قرارگیری بدن در وضعیتی خاص برای مدت زمان طولانی هر کدام میتوانند سبب گرفتگی عضلات شوند.

همچنین در زنان باردار به خصوص در مراحل آخر بارداری، به علت اختلال یونی و کمبود کلسیم ممکن است در ران و ساق پا گرفتگی عضلات ایجاد شود.
نوع دیگری از گرفتگی عضلات که در حالت استراحت رخ میدهد، معمولا  در زنان باردار دیده میشود. به نظر میرسد کمبود مواد مغذی از علل اصلی این مشکل در زنان باردار باشد.
بررسیها نشان میدهند زنان بارداری که دچار این مشکل میشوند، معمولا  دچار کمبود منیزیم هستند. منیزیم نیز مانند سدیم در واکنشهای عصبی نقش دارد. یکی از عوارض کمبود منیزیم گرفتگی و انقباض عضلات است. سبزیجات برگ سبز، دانه ها و مغزها جزء مهمترین منابع غذایی منیزیم هستند.

اشتراک گذاری:

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

eighteen − 17 =

سایر مطالب

واتساپ دکتر هوشنگ امامی
ارسال از طریق واتساپ