دکتر هوشنگ امامی: دکترای حرفه ای فیزیوتراپی و مسئول فنی بخش فیزیوتراپی بیمارستان فرمانیه
بطور کلی راه اندازی بستری چند مرحله دارد:
- نشاندن بیمار در لبه تخت و آویزان کردن پاها( Dangle)
- آموزش نشتن بر روی ویلچیر
- خارج کردن بیمار از تخت و ایستادن در کنار تخت (Out of bed)
- آموزش راه رفتن با وسیله کمکی یا بدون وسیله کمکی(Gait traning)
نشاندن بیمار در لبه تخت Dangling
در بخشهای بستری یکی از وظائف فیزیوتراپیست ها آموزش نحوه نشاندن بیمار لبه تخت است که بیماران و همراهان یا بگیرند چطور از تخت بلند شوند و در لبه تخت بنشیند تا برای خارج شدن از تخت و راه اندازی آماده شوند.برای همین پس از بررسی شرایط بیمار ابتدا به بیمار کمک می کنیم که بنشیند و سپس با دست دیگر پاها را از تخت آویزان می کنیم و به علائم حیاتی نگاه می کنیم و برای حفظ تعادل بیمار در حالت نشسته ابتدا با کمک و سپس بدون کمک از بیمار می خواهم چند دقیقه ای در لبه تخت نشسته و پاها را آویزان کند.
خارج کردن بیمار از تخت و ایستادن در کنار تخت (Out of bed)
خارج کردن بیمار از تخت (Out f Bed)، هم بیماران بستری در بیمارستان و هم بیمارانی که در منزل تحت مراقبت ویژه و طولانی مدت قرار دارند، بسیار ضروری و مفید است. استراحت طولانی مدت همیشه برای بیمار مفید نیست. اگرفیزیوتراپیست شما را تشویق به بلند شدن و خارج شدن از تخت می کند جهت جلوگیری از عوارض طولانی مدت استراحت در تخت است و اصلأ تعجب نکنید.
بسیاری از بیماران و بستگان بیماران فکر می کنند که هفته ها استراحت در رختخواب یا استراحت سخت در بست، برای بیمار مفید است بنابراین بیماران تمایلی به بلند شدن از رختخواب ندارند و بستگان آنها نیر، این مشکل را تقویت می کنند در صورتی که کاملأ اشتباه است و استراحت بیش از حد در تخت و عدم تحرک بیمار، باعث کاهش سرعت بهبودی بیمار، تحلیل عضلات ، خشکی مفاصل و ایجاد عوارض می شود.
پس حتی اگر بیمار اینتوبه است و یا تراکئوستومی دارد و به دستگاه ونتیلاتور وصل است، در صورت نرمال بودن علائم حیاتی (تعداد ضربان قلب، نرمال بودن ریتم قلب، نرمال بودن فشار خون، نرمال بودن تعداد تنفس و اکسیژن خون بیمار) حتمأ در اولین فرصت و با مشاوره پزشک، بیمار را از تخت خارج کنید و به روند درمانی و بهداشتی بیمارکمک کنید
عوارض استراحت طولانی مدت بیماران در تخت
-
عوارض اسکلتی عضلانی شامل کاهش قدرت عضلانی و کاهش انقباضات عضله، کاهش استقامت و قدرت عضلانی، آتروفی عضلات بدن، کاهش جریان خون عضله ها
-
عوارض پوستی شامل ایجاد زخم بستر یا زخم های فشاری در بیمار
-
عوارض تنفسی مانند عفونت ریه (پنومونی) یا آمبولی ریه
-
عوارض روانی و اجتماعی شامل افسردگی و عدم برقراری ارتباط با اطرافیان
-
عوارض قلبی و عروقی شامل ترومبوز و هیپوتانسیون وضعیتی و کاهش جریان خون دراندام ها
-
عوارض سیستم ادراری مثانه و روده شامل بی اختیاری ادرار، عفونت ادراری، ایجاد یبوست
-
بالا رفتن هزینه های بیمارستانی و درمانی
-
استراحت طولانی مدت بیمار در تخت منجر به از دست دادن توانایی های فردی از جمله توانایی خود در لباس پوشیدن، دوش گرفتن یا استفاده از توالت توسط بیماران می شود و نسبت به زمانی که برای اولین بار بستری شده بودند، ناتوان تر می شوند.
چه اصول ایمنی را حین خارج کردن بیمار از تخت (Out of Bed) رعایت کنیم؟
- در صورت هوشیاری بیمار، ابتدا توضیحات لازم به بیمار داده می شود تا با اقدامات فیزیوتراپیست هماهنگ شوند و دچار استرس و اضطراب نشوند. به عنوان مثال به بیمارتوضیح داده می شود که قصد دارید با کمک شما، ایشان را از تخت خارج کرده زیرا عوارض خوابیدن طولانی مدت در بستر بسیار زیاد است.
- بیماران همچنین در اولین باری که از استراحت طولانی مدت در بستر خارج می‌شوند، ابتدا در لبه تخت قرار می‌گیرند تا مطمئن شوند که ایمن هستند و لوله ها و آنژیوکت یا ورید مرکزی (CVP) و سوند ادراری و همچنین بیمارانی که تراکئوستومی دارند، از محل اصلی خود خارج نشوند و به بیمار آسیبی حین خارج شدن از تخت وارد نمی شود.
- بهترین راه برای مستقل ماندن در هنگام بستری شدن در بیمارستان این است که به محض اینکه پزشک و یا فیزیوتراپیست اجازه داد که بیمار ازتخت بیرون بیاید شروع به حرکت کند و از تخت خارج شود.
- در صورتی که بیمار ناتوان در حرکت کردن است حتمآ با کمک فیزیوتراپیست از تخت جدا شود و روی صندلی و یا ویلچر قرار گیرد.
- در صورتی که بیمار هوشیار است آن را تشویق کنید تا در فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی منظم، تماشای تلویزیون و …، از تخت بیرون بیاید و روی صندلی یا ویلچر برای صرف غذا بنشینید.
- کادر درمان بیمار را تشویق کند تا در فعالیت ها و ورزش با فیزیوتراپیست همکاری کرده و در انجام آن ها مقاومت نکند.
- از همراه بیمار بخواهید موسیقی مورد علاقه بیماررا برایش پخش کند حتی اگر بیمار سطح هوشیاری پائینی داشته باشد.
- اگر قصد دارید بیمار را از تخت خارج کنید حتمأ کفش های ضد لغزش بپوشید و بیمار را نیز کفش یا جوراب های ضد لغزش بپوشید تا خطر افتادن را کاهش دهید.
- در صورتی که بیمار سطح هوشیاری پائینی دارد، می توانید بیمار را با بالابر از تخت خارج کرده و روی ویلچر قرار داده و کمربندهای ایمنی بیمار را نیز محکم ببندید تا به علت پائین بودن هوشیاری، از روی ویلچر سقوط نکند.
- هنگامی که بیماران اعتماد به نفس پیدا کردند و قدرت عضلانی کافی به دست آوردند، اعضای خانواده می توانند آنها را در حین حرکت همراهی کنند. حتی اقدامات کوچکی مانند بلند شدن از رختخواب برای نشستن روی صندلی برای تماشای تلویزیون و استفاده از توالت تفاوت ایجاد می‌کند. آنها به خانه می روند.
- به خاطر داشته باشید که همیشه با پرستاران و پزشکان خود مشورت کنید تا تأیید کنید که آیا بیمار شما مجاز به بلند شدن از رختخواب هست یا خیر.
آموزش نشتن بر روی ویلچر
حین خارج کردن بیمار از تخت ابتدا ویلچر را کنار تخت قرار داده و حتماً ترمزها را قفل کنید و تکیه‌گاه‌های پا را از مسیر خارج کنید. (این روش را برای جابجایی به صندلی یا توالت قابل حمل نیز دنبال کنید) برای کمک به بیمار در حالت نشسته، بیمار را روی همان سمت ویلچر بغلتانید. یکی از بازوهای خود را زیر شانه های بیمار و یکی را پشت زانو قرار دهید. زانوهای خود را خم کنید در حالی که پاهای بیمار را بلند می کنید و از لبه تخت جدا می کنید و از تکانه برای کمک به بیمار در حالت نشسته استفاده کنید. بیمار را به لبه تخت ببرید و تخت را پایین بیاورید تا پاهای بیمار با زمین تماس داشته باشد. قبل از جابجایی روی ویلچر، از بیمار بخواهید مدتی کنار تخت بنشیند تا در هنگام ایستادن یا تغییر وضعیت دچار سرگیجه نشود
آموزش راه رفتن با یا بدون وسیله کمکی (Gait traning)
بعد از نشتن بیمار در لبه تخت و بررسی وضعیت وی بخصوص شرایط تنفس و فشار خون و…
با کمک فیزیوتراپیست، از وی میخواهیم از تخت پایین بیاید . بعد از پایین آمدن از تخت و ایستادن اجازه میدهیم چند دقیقه با تکیه به تخت در حال ایستاده باشد وقتی شرایط بیمار هیچ مشکلی نداشت با کمک واکر و یا عصا از وی می خواهیم راه برود . برای بیماران کم توان از واکر چرخ دار استفاده می کنیم. برای راحتی بیمار حین پایین آمدن و بالا رفتن به روی تخت از پله (Step) استفاده می کنیم.
یک نکته در راه اندازی که باید رعایت شود در نظر گرفتن شرایط جسمی بیمار است که نباید خیلی از تخت دور شود بایستی فکر شراسط جسمی بیمار برای مسیر برگشت به تخت را هم در نظر گرفت چراکه ممکن است بیمار در مسیر برگشت دچار افت فشار ، اکسیژن و یا افت قند شود. پس نباید فقط به فکر مسیر رفت باشید باید حتما مسیر برگشت را هم محاسبه کنید. بخصوص بیمارانیکه بار اول از تخت پایین می آیند.
